Kinderen denken niet in vakken

Op de meeste middelbare scholen werken docenten en leerlingen volgens een nauwkeurig ingericht lesrooster. Welk vak krijg ik op welk lesuur van welke docent? Wanneer heb ik precies pauze en wanneer mag of moet ik naar huis?

En misschien heeft dat best nog wel zin in de bovenbouw van HAVO en VWO, maar veel minder in de onderbouw en op het VMBO. Daar zijn net als in het primair onderwijs de didactische vaardigheden van de docenten veel belangrijker. Je ziet daar dan ook docenten die in meerdere vakken lesgeven. Vakken die niet altijd iets met elkaar te maken hebben. Zo kwam ik in Rotterdam een docente “rekenen en Frans” tegen.

Een belangrijk nadeel van de indeling van het onderwijs in vakken is, dat deze vakken vaak een doel op zich worden. “Er moet echt een uur per week Nederlands bij, want anders …”. De vakken worden een soort abstractie die weinig meer met de echte werkelijkheid te maken heeft. Want kinderen denken niet in vakken. Althans, voor zover ze nog niet door de school zijn geïndoctrineerd.
Een bepaald vak zou je daarom vooral moeten zien als een bril waarmee je naar de complexe werkelijkheid kijkt. Ieder vak kijkt dan op zijn eigen manier naar die werkelijkheid. Maar de werkelijkheid blijft hetzelfde!

Werkelijkheid als uitgangspunt

Als je nu die werkelijkheid als uitgangspunt neemt en erkent dat je daar op verschillende manieren naar kunt kijken, dan heb je een veel betere basis voor de inrichting van het curriculum.
Een curriculum dat aansluit op de context en de authentieke ervaringen van leerlingen.

Uiteraard betekent dit niet dat je de SLO-leerdoelen overboord moet gooien. Tenslotte zijn die nog wel even nodig. In ieder geval zolang we de eindexamens nog per vak afnemen.

Maar deze leerdoelen worden hiermee wel veel meer een soort checklist, waarmee we na kunnen gaan of we bij het aanpakken van realistische projecten bepaalde doelen behaald hebben. En niet meer het eerste uitgangspunt voor de organisatie van ons onderwijs.

Vakoverstijgend werken

In de figuur hieronder zie je een basisstructuur voor de ontwikkeling van een vakoverstijgend thema. Centraal staat het thema of de leervraag van het project. Bijvoorbeeld “Enkele reis naar Mars”, of “Waarom vallen containers van schepen?”.

Het is belangrijk dat het project aan een aantal uitgangspunten voldoet. Voor de doelgroep moet het voldoende uitdagend zijn en een zekere mate van avontuur bieden.
Maar het moet ook bijdragen aan de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van de leerlingen.

Eigenlijk komen we daarmee bij de Zone van de Naaste Ontwikkeling van Vygotski. In deze zone kan een leerling een taak niet helemaal zelfstandig uitvoeren, maar hulp krijgen van de docent of zijn medeleerlingen. Samen komen ze er wel uit.

Als het goed is, vertaalt dit zich – in de termen van Csikszentmihalyi – naar een toestand van Flow.

De leerlingen in jouw projectgroep zijn dan de laatste die de school verlaten. Niet omdat ze weg willen, maar omdat het gebouw sluit!

In de komende weken verschijnen hier meer artikelen over vakoverstijgend werken. En eind Januari op de NOT, zullen we voorbeelden laten zien van hoe we dit met Summario aanpakken.

Deel 1 – Kinderen denken niet in vakken
Deel 2 – De gemiddelde leerling bestaat niet
Deel 3 – Voor wie doen we het eigenlijk